Το άσθμα είναι μια νόσος του αναπνευστικού συστήματος που προκαλείται από φλεγμονή στο τοίχωμα των αεραγωγών (βρόγχοι), η οποία οδηγεί σε απόφραξη και σύσπαση τους (βρογχόσπασμος). Η απόφραξη αυτή μπορεί να είναι μόνιμη ή περιστασιακή, ενώ τα συμπτώματα που προκαλεί ποικίλλουν από ήπια, όπως κόπωση και βήχα κατά τη διάρκεια του γέλιου ή της άσκησης, έως πιο σοβαρά, όπως συνεχής βήχας, δυσκολία στην αναπνοή, συριγμός και έντονη δύσπνοια. Η διάγνωση είναι συνήθως απλή και γίνεται μέσω σπιρομέτρησης.

Το άσθμα είναι μια ετερογενής νόσος, γεγονός που σημαίνει ότι η φλεγμονή των αεραγωγών μπορεί να οφείλεται σε διάφορες αιτίες. Έτσι, διακρίνουμε διαφορετικούς φαινοτύπους άσθματος, όπως το αλλεργικό ή το ηωσινοφιλικό άσθμα. Όταν υπάρχουν ύποπτα συμπτώματα, ο πρώτος διαγνωστικός έλεγχος περιλαμβάνει σπιρομέτρηση για την επιβεβαίωση της νόσου, ενώ στη συνέχεια πραγματοποιείται αξιολόγηση του τύπου άσθματος, καθώς κάθε τύπος απαιτεί διαφορετική θεραπευτική προσέγγιση. Στο αλλεργικό άσθμα είναι απαραίτητο να εντοπιστούν τα υπεύθυνα αλλεργιογόνα, ώστε η θεραπεία να προσαρμοστεί κατάλληλα, μέσω αποφυγής ή ανοσοθεραπείας.

Το αλλεργικό άσθμα είναι η πιο συχνή μορφή άσθματος, εμφανίζεται σε οποιαδήποτε ηλικία, συχνότερα όμως σε παιδιά και νεαρούς ενήλικες, με μέση ηλικία εμφάνισης τα 15,8 έτη. Συχνά σχετίζεται με οικογενειακό ιστορικό, αυξημένη ολική IgE και ηωσινοφιλία, αν και αυτά τα χαρακτηριστικά δεν αρκούν για τη διάκριση του από άλλους τύπους άσθματος. Στη χώρα μας, οι περισσότεροι ασθενείς έχουν ήπιο ή μέτριο άσθμα, ενώ ένα μικρό ποσοστό παρουσιάζει σοβαρές μορφές. Τυπικά, οι εξάρσεις συμβαίνουν κατά την επαφή με το αλλεργιογόνο, όπως η γύρη την εποχή της ανθοφορίας. Τα άτομα με ευαισθησία σε ολοετή αλλεργιογόνα, όπως τα ακάρεα ή οι μύκητες, έχουν συμπτώματα όλο το χρόνο ή σε περιόδους αυξημένου φορτίου αλλεργιογόνων. Το άσθμα που προκαλείται από άσκηση είναι πιο συχνό και σοβαρότερο σε ασθενείς με αλλεργικό άσθμα.

 

Το αλλεργικό άσθμα συνυπάρχει συχνά με άλλες παθήσεις, όπως η ρινίτιδα, η ρινοκολπίτιδα και η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, με τη ρινίτιδα να αποτελεί τη συχνότερη συνοδό πάθηση. Η συνύπαρξη αυτών των παθήσεων έχει οδηγήσει στην αντίληψη ότι το ανώτερο και το κατώτερο αναπνευστικό σύστημα αποτελούν ένα ενιαίο σύνολο («μία νόσος των αεραγωγών»). Μελέτες δείχνουν ότι το 64% των ατόμων με άσθμα πάσχουν και από αλλεργική ρινίτιδα, ενώ 20% των ατόμων με αλλεργική ρινίτιδα έχουν και άσθμα.

Η διάγνωση του αλλεργικού άσθματος περιλαμβάνει λεπτομερή λήψη ιστορικού για την αξιολόγηση των συμπτωμάτων και των πιθανών παραγόντων που τα πυροδοτούν. Η σπιρομέτρηση και, αν χρειαστεί, η αξιολόγηση της βρογχικής υπεραντιδραστικότητας, επιβεβαιώνουν τη διάγνωση. Εάν διαπιστωθεί άσθμα, ο αλλεργιολογικός έλεγχος με δερματικές δοκιμασίες (skin prick tests) ή μέτρηση ειδικών IgE στο αίμα βοηθά στον εντοπισμό των υπεύθυνων αλλεργιογόνων. Η συσχέτιση των θετικών ευρημάτων με τα συμπτώματα του ασθενούς είναι κρίσιμη για την επιβεβαίωση της αλλεργικής αιτιολογίας.

Θεραπεία Η θεραπεία του αλλεργικού άσθματος έχει στόχο τον έλεγχο των συμπτωμάτων, τη διατήρηση φυσιολογικής δραστηριότητας και την αποφυγή επιδείνωσης ή μόνιμης βλάβης του αναπνευστικού συστήματος. Περιλαμβάνει ρυθμιστικά και ανακουφιστικά φάρμακα, με τα εισπνεόμενα κορτικοστεροειδή να αποτελούν την κύρια επιλογή. Η θεραπεία προσαρμόζεται ανάλογα με την ανταπόκριση του ασθενούς και επανεκτιμάται τακτικά. Ο έλεγχος του περιβάλλοντος, όπως η αποφυγή αλλεργιογόνων ή η εφαρμογή ανοσοθεραπείας, παίζει καθοριστικό ρόλο στη διαχείριση της νόσου. Η ανοσοθεραπεία είναι ιδιαίτερα χρήσιμη σε περιπτώσεις όπου η αποφυγή του αλλεργιογόνου είναι αδύνατη, καθώς μειώνει την ευαισθητοποίηση σε νέα αλλεργιογόνα και επηρεάζει θετικά την εξέλιξη της νόσου. Ωστόσο, λειτουργεί συμπληρωματικά και δεν αντικαθιστά τη φαρμακευτική αγωγή.